آیا برای#توبه از #غیبت، استغفار کافی است؟
پیامبر اعظم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در حدیثی می فرمایند: «گناه غیبت از زنا سخت تر است. سئوال شد علتش چیست؟ رسول الله ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فرمود: زیرا زنا کار توبه می کند و خدا توبه اش را می پذیرد ولی غیبت کننده توبه می کند امّا خدا توبه اش را نمی پذیرد تا طرف مقابلش او را حلال کند.
غیبت
در خیلی از احادیث توبه از غیبت را استغفار کافی دانسته و بعضی نیز گفته شده باید از کسی که غیبتش را کردم باید طلب استغفار کنم. آیا همین کافی هست؟

غیبت از جمله گناهانی است که مشتمل بر دو حق یعنی حق الله و حق الناس می باشد. یعنی غیبت کننده از دو جهت مدیون است: اول نسبت به خدای تعالی که مخالفتش را مرتکب شده و دوّم این که: نسبت به کسی که آبرویش به وسیله غیبت مورد حمله قرار گرفته است. لذا کسی که می خواهد از این گناه توبه کند باید هر دو جهت را جبران نماید.
انسان برای ادای حق الله باید از غیبت توبه کند ولی برای حق الناس در صورتی که مفسده ای به همراه نداشته باشد، باید از طرف مقابل حلالیت بطلبد.

درباره توبه از گناه غیبت، روایات مختلفی نقل شده است، بعضی از احادیث استغفار را کافی دانسته و برخی دیگر رضایت طرف را لازم شمرده اند. در حدیثی پیامبر اعظم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فرمود: هر کس حقی از برادر دینی بر عهده دارد (آبرو یا مال) باید از او رضایت بخواهد پیش از فرا رسیدن روزی که درهم و دینار یافت نمی شود و برای رضایت صاحب حق از حسنات غیبت کننده به غیبت شده داده می شود. و اگر کار نیکی نداشته باشد از گناهان غیبت شده بر گناهان غیبت کننده افزوده می گردد.(1)

پیامبر اعظم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در حدیثی می فرمایند: «گناه غیبت از زنا سخت تر است. سئوال شد علتش چیست؟ رسول الله ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فرمود: زیرا زنا کار توبه می کند و خدا توبه اش را می پذیرد ولی غیبت کننده توبه می کند امّا خدا توبه اش را نمی پذیرد تا طرف مقابلش او را حلال کند.(2)

امّا در مقابل روایاتی از معصومین ـ علیهم السلام ـ نقل شده که استغفار را کافی دانسته است. امام صادق ـ علیه السلام ـ می فرماید: از پیامبر اعظم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در مورد کفاره غیبت سئوال شد حضرت فرمود: برای کسی که او را غیبت کرده ای، هرگاه یادت آمد، استغفار کن».(3)

وجه جمع این دو دسته از روایات این است که: روایاتی که می گوید تنها استغفار کافی است مربوط به مواردی است که. شخص غیبت شده از غیبت خبر ندارد یا به سبب مرگ یا مسافرت از دسترس خارج شده است. این مضمون روایتی است که از امام صادق ـ علیه السلام ـ نقل شده است که فرمودند: اگر غیبت کسی را کردی و او باخبر شد باید از او طلب حلیت کنی ولی اگر مطلع نشد برایش طلب مغفرت کن.(4)
دلیل این حکم این است که: اگر شخص غیبت شده اطلاع نداشته باشد طلب حلیت از او به منزله خبر دادن و موجب برانگیختن فتنه و بر افروختن آتش کینه است.
امّا در صورتی که فرد غیبت شده از محتوای غیبت اطلاع پیدا کند و در نتیجه دلگیر و آزرده شود، انسان باید با طلب حلالیت، آثار روحی و روانی کار خود را از بین ببرد و با تمام وجود سعی کند تا کدورت به وجود آمده را از بین ببرد و غم و غصه را از دل او بزداید.

نتیجه آنکه: اگر غیبت شده زنده است و از غیبتی که درباره او شده خبر ندارد و گمان می رود مراجعه به او برای رضایت دادن موجب عداوت و کینه می شود و فتنه و فساد به بار می آورد، غیبت کننده به وی مراجعه نمی کند. و در عوض برای او بسیار استغفار می کند و مکرر از پیشگاه خداوند درخواست عفوش را می نماید. و هم چنین اگر غیبت شده فرد بی گذشتی بود، چنان چه غیبت کننده به او مراجعه کرد و فرد غیبت شده او را مشمول عفوش قرار نداد اینجا هم غیبت کننده باید برای فردی که غیبت او را انجام داده است از خداوند طلب عفو و آمرزش کند. این استغفار ها در صفحه حسنات آن دو گروه ثبت می شود، و موجب می گردد که غیبت شدگان از غیبت کنندگان عفو و اغماض نمایند.

پی نوشت:
1. جامع السعادات، ج2، ص310.
2. لآلی الاخبار، ص503.
3. مرآة العقول، ج10، ص431.
4. مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ج72، ص242